Figuurlijk


olifant
‘Je moet dat niet letterlijk nemen’. Een – meestal overbodige- toevoeging bij een of andere frase in een conversatie. Een kind van vijf kan het onderscheid al maken. Mijn zoon, bijna zes ondertussen, zet spontaan een dampend potdeksel op zijn kruin als ik praat over een ‘hoofddeksel’. De aardappelbrokjes in zijn stekeltjes kunnen de pret niet derven. Ik hou ervan om dingen letterlijk te nemen. Zoals deze zin in een reclamefolder: ‘Een goede espressomachine is het levende bewijs dat u een kritische consument bent die iets afweet van koffie.’

Hoe kan een espressomachine levend worden? Een rad ronddraaiende poederscheppen die met ploffende dreunslagen het gezelschap van kokend water opzoeken. Een tros rubberen slurven, met breedvoerig gepoch uitlopend op trompetvormige koffiepads. Zet er een geschifte en babbelzieke filter bij. En een psychotisch aan- en-uit-lampje dat geen trigger nodig heeft. Dit is een vervaarlijk espressocreatuur, zo springlevend dat het de hele Antwerpse zoölogie met verstomming slaat. Geen olifant of krokodil die niet wegvlucht met hangende pootjes. Levende bewijzen doen het goed in de reclame.

Andere termen kun je met de grootste inspanning van de wereld niet letterlijker nemen dan ze al zijn. ‘Histocompatibiliteit’ bijvoorbeeld. Rond dat begrip draaide de website waaraan ik de afgelopen week werkte. Een medische term, inderdaad. Misschien breit mijn zoon er wel een figuurlijk randje aan. Ik moet het hem beslist eens voorleggen.

Lange wapper in Antwerpen

truckDe Lange Wapper heeft er -bijna- gelegen. Nog voor er ook maar één steen is gelegd. Het bruggenbouwplan wordt misschien afgeblazen. Goed zo. Ik zit niet te wachten op nog een verkeersader erbij in mijn buurt.
De Lange Wapperbrug zou niet vlak over mijn tuin lopen. Ook vanuit mijn zolderraam zou ik hem niet zien. Hij ligt wel een kilometer of vier hiervandaan. Maar het idee van nog meer uitlaatgassen, groter lawaai en prikkelend stof doet mijn haar stokstijf rechtop komen. Een brug vol denderend vrachtverkeer inplanten in een woonbuurt, langs het Eilandje. Dat is zoals een frietvetwalm bij een polonaise van Chopin. Het vloekt als de pest.
Stel dat iemand mij zou vragen om een promotietekst voor de Lange Wapper te schrijven. De BAM bijvoorbeeld. Die zoekt af en toe wel een communicatiemedewerker. Neen, ik zou het niet doen. Ik weiger om een schrijfhoer te worden. Prostitutie met woorden. Dat snijdt de adem af. Helemaal a(A)demloos word je ervan. Neen, het kan onder geen beding.

Laaggeletterd op het internet

Meer dan 700 000 Vlamingen kunnen niet goed lezen. Zet een laaggeletterde voor een beeldscherm, leid hem naar een willekeurige website en het fundamentale uitgangspunt van elke webschrijftheorie vervliegt in de illusoire ether.

Op het internet leest een lezer niet. Hij ‘scant’, aldus de theorie. De lezer dwaalt rond met de ogen en schikt beetje bij beetje de informatie tot een coherent geheel. Voor een functionele analfabeet is een lap tekst scannen een onhaalbare klus. Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven ‘ploegen’ immers door de informatie op het web. Terwijl een geletterde met enkele oogopslagen snapt wat men hem diets wil maken, moet een laaggeletterde woord per woord spellen, en regel per lezen aftasten. Zo blijft hij drentelen in de mulle, bij voorkeur eenlettergrepige, aarde.

Er is weinig kans dat u ooit al eens een akker omploegde met een verroeste ploegschaar uit het oud-Vlaamse landbouwarsenaal. Op het einde van het veldje aangekomen, beschrijf dan eens een bocht van 360 graden om noest aan uw tweede verse voor te beginnen. Wedden dat u uw schouder erbij verzwikt? Voor een laaggeletterde is navigeren door webmenu’s haast even belastend. Hij raakt het spoor al snel bijster als hij telkens weer met de ogen naar een nieuwe regel moet springen. De oplossing? ‘Laat dat perceeltje maar ongeploegd.’ Een misschien wel belangrijk deel van de informatie komt finaal dus niet aan bij de lezer.

En dan hebben we nog niks gezegd over zoekmachineresultaten. Die vreemde, uit de context gerukte tekstflardjes uitgesmeerd over je scherm. Ooit meende ik dat er gecodeerde informatie uit het heelal besloten lag in ‘sneakers.net/default_blog aspx? ID=426, cache, 59k’. Als ik het er al van op mijn heupen kreeg in het begin, hoe moet de frustratie bij een laaggeletterde dan niet zijn?

Bronnen: www.armoedebestrijding.be en www.useit.com/alertbox